Vrij en Veilig Onderwijs: verplichte vertrouwenspersonen op scholen
Basis- en middelbare scholen in Nederland worden naar verwachting in 2026 verplicht om twee vertrouwenspersonen aan te stellen. Dit is een belangrijk onderdeel van het wetsvoorstel ‘Vrij en Veilig Onderwijs’, dat tot doel heeft sociale veiligheid binnen het onderwijs te versterken. Wat betekent dit concreet voor scholen en wat is de rol van de vertrouwenspersoon hierin? Vertrouwenspersoon en LIVP-trainer Gerda Arends schrijft erover in onderstaande blog.
Waarom deze wet?
Ondanks bestaande protocollen en veiligheidsmaatregelen blijft onveiligheid binnen het onderwijs een urgent probleem. Pesten, discriminatie en stigmatisering kunnen diepe sporen achterlaten bij leerlingen en dat heeft weer een directe invloed op hun welzijn en schoolprestaties. Maar ook onderwijspersoneel ervaart regelmatig vormen van sociale onveiligheid. Het wetsvoorstel ‘Vrij en Veilig Onderwijs’ verplicht scholen niet alleen om de veiligheid van leerlingen beter te monitoren, maar ook die van medewerkers. Daarnaast moeten ernstige incidenten worden geregistreerd en gemeld bij de Inspectie van het Onderwijs. De ministerraad heeft dit voorstel goedgekeurd onder leiding van staatssecretaris Mariëlle Paul van Funderend Onderwijs en Emancipatie.
De rol van de vertrouwenspersoon
Met deze wet wordt de verplichte aanwezigheid van vertrouwenspersonen op scholen een realiteit. Dit zorgt ervoor dat leerlingen en medewerkers altijd terechtkunnen bij een laagdrempelig aanspreekpunt. De vertrouwenspersoon:
- Biedt een luisterend oor bij ervaringen van pesten, discriminatie of ander grensoverschrijdend gedrag.
- Begeleidt en ondersteunt bij het vinden van oplossingen of verdere stappen binnen de schoolorganisatie.
- Adviseert het schoolbestuur over sociale veiligheid en het verbeteren van het beleid.
- Werkt samen met externe instanties zoals de onderwijsinspectie en hulpverleningsorganisaties.
Wat betekent dit voor scholen?
Het wetsvoorstel Vrij en Veilig Onderwijs is momenteel in behandeling bij de Raad van State en zal daarna door de Tweede en Eerste Kamer worden behandeld. Hoewel de verwachte ingangsdatum augustus 2026 is, kunnen scholen zich nu al voorbereiden. Investeren in goed opgeleide vertrouwenspersonen draagt bij aan een veilige schoolomgeving waarin zowel leerlingen als medewerkers zich gehoord en gesteund voelen. Scholen kunnen zich voorbereiden door:
- Twee vertrouwenspersonen aan te stellen en hen te voorzien van de juiste scholing.
- Een duidelijk beleid op te stellen voor sociale veiligheid en incidentregistratie, waaronder een klachtenprocedure.
- Jaarlijks het veiligheidsbeleid te evalueren.
- Jaarlijks de veiligheidsbeleving bij leerlingen en leerkrachten te onderzoeken en in kaart te brengen.
- Een proactieve aanpak te ontwikkelen om pestgedrag en onveiligheid vroegtijdig te signaleren en aan te pakken.
Specifieke bij- en nascholing voor vertrouwenspersonen in het onderwijs
Het Landelijk Instituut voor Vertrouwenspersonen (LIVP) speelt op deze ontwikkeling in met een specifieke bij- en nascholing voor vertrouwenspersonen in het onderwijs. Deze training is speciaal ontworpen voor vertrouwenspersonen die onze erkende basisopleiding hebben afgerond en zich willen voorbereiden op de unieke uitdagingen binnen scholen. In tegenstelling tot andere sectoren, zoals het bedrijfsleven, waar vertrouwenspersonen zich vaak op één doelgroep richten, speelt de vertrouwenspersoon in het onderwijs een cruciale rol voor zowel leerlingen, personeel als ouders. Dit maakt de functie complexer en veelzijdiger, met aandachtsgebieden zoals onderwijskundige kwesties, huiselijk geweld, kindermishandeling en persoonlijke problemen. Bovendien kan de vertrouwenspersoon in het onderwijs te maken krijgen met minderjarige melders.
Meer informatie
Benieuwd naar de mogelijkheden voor bij- en nascholing? Neem contact op met het LIVP en bereid je voor op de toekomst van sociale veiligheid in het onderwijs.
Gerda Arends, vertrouwenspersoon en LIVP-trainer