Vermeende dader heeft recht op ondersteuning

Kan een vertrouwenspersoon een vermeende dader bijstaan? De meningen daarover verschillen. Irene Verplancke, vertrouwenspersoon en LIVP-trainer, vindt van wel. Althans, in eerste instantie en niet zonder meer. Ze legt het uit in onderstaande blog.

Slachtoffer versus dader
Vaker begeleiden vertrouwenspersonen (vermoedelijke) slachtoffers van ongewenst gedrag, maar het komt voor dat iemand die beschuldigd wordt van ongewenst gedrag, ook de hulp van een vertrouwenspersoon inschakelt. Kunnen vertrouwenspersonen diegene ondersteunen? Ja, ik vind van wel. Althans, in eerste instantie. Want er zitten wel wat haken en ogen aan. Het ondersteunen van een beschuldigde is bijvoorbeeld een heel andere tak van sport dan het ondersteunen van een melder.

Wie het eerst komt…
Stel dat iemand een beschuldiging van ongewenst gedrag als laster ervaart. En stel dat die persoon bij jou als vertrouwenspersoon komt voor ondersteuning. Dan is het gek dat je diegene niet kan bijstaan. Op voorhand weet je immers niet of iemand terecht of onterecht beschuldigd is. Dus in dat geval: ja, de vertrouwenspersoon kan zeker een vermeende dader bijstaan. Het is natuurlijk wel zo dat wanneer de vertrouwenspersoon al contact heeft met het vermoedelijke slachtoffer, je de vermeende dader niet kan bijstaan. In dat geval geldt: wie het eerst komt, wie het eerst maalt.

Grens: formele klacht
Waar je de grens zou kunnen leggen tussen het wel en niet ondersteunen van een vermeende dader, is de formele klacht of melding. Is die er, dan wordt het lastiger om als vertrouwenspersoon deze beklaagde te ondersteunen. Het zou dan namelijk kunnen gebeuren dat je tegenover een collega-vertrouwenspersoon komt te staan die het vermoedelijke slachtoffer bijstaat. Daarnaast kan er een verkeerd beeld in de organisatie ontstaan als blijkt dat de beschuldiging terecht is, en jij als vertrouwenspersoon de dader hebt bijgestaan. Je wilt als vertrouwenspersoon voorkomen dat melders niet meer bij je komen omdat je een dader hebt ondersteund. Bovendien vraagt het bijstaan van een formeel beschuldigde andere kennis en vaardigheden dan het bijstaan van een melder.

Begeleider beschuldigde
Zelf ben ik er voorstander van dat organisaties actief een zogenoemde ‘begeleider beschuldigde’ in de arm nemen wanneer een van hun medewerkers formeel wordt beschuldigd van ongewenst gedrag. Dus, niet wachten tot de vermeende dader zichzelf meldt, maar actie nemen richting de vermeende dader: ‘Er is een formele klacht tegen jou ingediend en we snappen dat dit heftig voor je is. Dus weet dat je een ‘begeleider beschuldigde’ kan inschakelen die jou ondersteunt.’ Steeds vaker bespreek ik met organisaties het opnemen van een dergelijke functionaris in de klachtenregeling. In het kader van goed werkgeverschap vind ik dat een goede actie. Als werkgever heb je een zorgplicht richting zowel het vermeende slachtoffer als de vermeende dader. In ons land ben je immers onschuldig tot het tegendeel is bewezen. Is er wel een formele klacht, maar geen ‘begeleider beschuldigde’, dan laat je de beschuldigde feitelijk in de kou staan.

De impact van een beschuldiging
Een andere optie is om een externe vertrouwenspersoon in te schakelen voor de vermeende dader. Maar let op, het ondersteunen van een beschuldigde is totaal anders dan het ondersteunen van een slachtoffer. De melder is iets overkomen. De dader heeft iets gedaan. Wij zijn als vertrouwenspersonen altijd bezig met de impact van ongewenst gedrag op het slachtoffer. Daarin zijn we geschoold. Maar wat is de impact van een beschuldiging? Kun je als vertrouwenspersoon objectief en neutraal naar die vermeende dader kijken en naar zijn of haar beleving luisteren, zonder dat je zelf een oordeel hebt? Zonder te denken dat waar rook is, ook vuur is. Het vraagt echt om bewustwording bij jezelf: kan ik dit? Daarnaast kan het tijdens het traject duidelijk worden dat de vermeende dader wel degelijk iets heeft gedaan dat tegen jouw normen en waarden indruist. Kan je dan diegene blijven ondersteunen?

Zorgplicht
Het ondersteunen van een vermeende dader, vind ik een belangrijk onderwerp in deze tijd. Ik zie dat mensen soms zomaar beschuldigd worden, aan hun lot worden overgelaten, op non-actief worden gesteld en soms zelfs ontslagen worden zonder dat er hoor en wederhoor heeft plaatsgevonden of dat er een onderzoek is geweest. Organisaties willen daarmee laten zien dat ze ongewenst gedrag niet tolereren. Dat is op zich een goede intentie, maar er zijn altijd twee kanten aan een verhaal. En de vermeende dader heeft recht op een persoon die naar hem of haar luistert. Dus ik wil organisaties graag bewust maken van het feit dat zij ook een zorgplicht hebben richting de vermeende dader, zo lang de schuld nog niet is vastgesteld.

Wil je doorpraten over dit onderwerp of meer informatie over het inschakelen van een extern vertrouwenspersoon? We staan je graag te woord.

Irene Verplancke, LIVP-trainer en vertrouwenspersoon