Pesten en groepscultuur
De cijfers liegen er niet om. Ruim een half miljoen medewerkers wordt jaarlijks gepest op de werkvloer. Gelukkig wordt er steeds meer aandacht besteed aan het terugdringen van pesten op het werk.
Wat is er aan de hand wanneer pestgedrag binnen een organisatie herhaald voorkomt? In hoeverre bestaat er een relatie tussen pesten en de onderliggende bedrijfscultuur? Daarover vertelt Rita van Dijk, onderzoeker, adviseur en auteur gespecialiseerd in cultuur- en gedragsverandering.
Percentage gepeste medewerkers
“Als ik managers spreek over pestgedrag, dan valt het op dat ze vaak denken dat het binnen hun organisatie wel meevalt. De aantallen geven echter een ander beeld.” De jaarlijkse Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden laat een stabiel percentage zien van medewerkers die aangeven te worden gepest. In 2017 gaf ruim een half miljoen medewerkers (7,8%) aan dat zij gepest worden op het werk. Ruim een kwart gaf een bevestigend antwoord op de vraag of zij gedurende hun hele carrière een keer zijn gepest.
Gevolgen voor de organisatie
Naast lichamelijke en psychische gevolgen voor het slachtoffer, zijn de gevolgen voor de organisatie groot. Mensen die worden gepest verzuimen drie keer meer dan andere collega’s. Het pestgedrag leidt daarbij tot een lagere productiviteit en minder efficiëntie. Naar schatting kost pestgedrag ruim 4 miljoen extra verzuimdagen per jaar, een kostenpost van ruim 900 miljoen aan loondoorbetaling.
Patronen binnen de groepscultuur
Pestgedrag binnen een afdeling, team of organisatie ontstaat niet zomaar. Systematisch pesten ontstaat in een cultuur die dit mogelijk maakt. Een groepscultuur wordt gevormd door de dagelijkse interactie tussen de groepsleden. Mensen beïnvloeden elkaar, er zijn sympathieën (affectie/ genegenheid) en antipathieën (afkeer/ weerstand). Binnen de groep ontwikkelen patronen waarbij sommige mensen meer invloed hebben op de dynamiek en onderlinge omgangsvormen dan anderen.
Functie van pesten
Wanneer een leidinggevende zich nauwelijks bemoeit met de sociale kant binnen een team of afdeling, kan de macht van de pester(s) worden versterkt. Het pestgedrag wordt in feite getolereerd. Het gebeurt zelfs dat leidinggevenden meedoen aan het pesten, of het voortouw nemen. Het pesten heeft een functie. Denk aan een interne strijd voor een promotie, vaste aanstelling, of deelname aan een groot project. Ook kan pesten worden ingezet om mensen met afwijkende meningen of oplossingen de mond te snoeren. En dan heb je nog het “weggepest worden”, waarbij pesten wordt ingezet om mensen weg te krijgen vanwege concurrentie, of geheimen.
Hiërarchische cultuur
Organisaties met een hiërarchische cultuur zijn gevoeliger voor pestgedrag op de werkvloer. Er heerst een grote machtsafstand tussen leidinggevenden en medewerkers. Ook zwak-ontwikkelde culturen zijn meer gevoelig. In deze cultuur bestaat weinig gemeenschappelijkheid en bestaat uit intern gerichte teams. Leidinggevenden die geen actie ondernemen tegen pesten zorgen niet alleen dat het gedrag kan doorgaan, zij versterken ook de machtspositie van de pesters. Wanneer de gepeste (tijdelijk) op non-actief wordt gezet, naar een andere afdeling wordt geplaatst, of de organisatie zelfs verlaat, betekent dit meer macht voor de pesters. Zij hebben vanuit hun perspectief “gewonnen”. Het duurt vaak niet lang voordat een volgend slachtoffer zich aandient. Op deze manier blijft het pestgedrag in stand gehouden met steeds nieuwe slachtoffers. Herhaald pestgedrag stoppen vraagt om een doorbreking van onderliggende cultuurpatronen.
Bron: https://www.managementsite.nl/pestgedrag-cultuurpatroon