Waarom doen we de dingen zoals we ze doen?
Wat maakt het dat iemand over zijn grenzen heen laat lopen? Dat diegene er wel iets van wil zeggen, maar het niet kan, of niet doet. In gesprek met een melder bespreekt vertrouwenspersoon Kyra Hoogeveen hoe het kan dat we de dingen doen, zoals we ze doen. In dit blog beschrijft ze dat proces: elk gedrag heeft een positieve intentie. ‘Probeer als vertrouwenspersoon samen met je melder de positieve intentie van iemands gedrag te vinden. Dat geeft inzicht. Ook in eventuele vervolgstappen.’
Het is dinsdagochtend. Samen met Mark loop ik in een park vlakbij het kantoor van zijn werkgever. Als vertrouwenspersoon vind ik het prettig om een wandeling met de melder te maken. Mits hij of zij dat zelf ook prettig vindt. Mijn ervaring is dat gesprekken dan net even een minder officieel tintje krijgen.
‘Ik ben toch geen watje?’
Het is ons tweede gesprek. In ons eerste gesprek heeft Mark aangegeven dat hij zich geïntimideerd voelt door zijn leidinggevende. Mark komt op mij over als een man die verbaal sterk is. Hij kan goed aan mij vertellen waar de schoen wringt, en in andere situaties kan Mark goed zijn grenzen aangeven, zowel zakelijk als privé. En toch lukt het hem niet om zijn grenzen aan te geven richting zijn leidinggevende. Als hij zich geïntimideerd voelt door zijn leidinggevende, zegt of doet Mark niets. Hij laat het over zich heen komen, terwijl bijna alles in hem schreeuwt om iets te zeggen of te doen.
Buiten het feit dat Mark last heeft van de situatie met zijn leidinggevende heeft hij ook behoorlijk last (misschien nog wel meer last) van zijn eigen gedrag. ‘Wat maakt dat ik niets doe of zeg? Ik ben toch geen watje?’ Is dit voor jou als vertrouwenspersoon herkenbaar in gesprekken met een melder? Wat maakt dat de gedachten, het gevoel en het gedrag van Mark niet congruent zijn? De gedachten van Mark zeggen dat het niet oké is wat er gebeurt en dat hij er iets van moet zeggen, hij voelt zich boos en gefrustreerd en toch doet hij niets.
Positieve intentie
De reden is simpeler dan het misschien in eerste instantie lijkt. Het gedrag van Mark heeft voor hem een positieve intentie. Onder intentie kun je verstaan het vervullen van een voor hem belangrijke waarde, verlangen of menselijke behoefte. Mark (en de rest van ons mensen) geeft in zijn gedrag bewust en onbewust uiting aan die intentie. Met het niet aangeven van zijn grens in de relatie met zijn leidinggevende, streeft Mark misschien (onbewust) een verlangen naar harmonie of veiligheid na. Je kan natuurlijk twisten over het hoe en met welk gedrag hij hieraan gehoor geeft.
Tijdens ons rondje door het park ben ik op zoek gegaan naar de positieve intentie van het niets zeggen en doen van Mark. Wat levert hem dit gedrag op? In eerste instantie reageerde hij: niets. Dat is vaak de eerste reactie van de melder. Echter, als dat waar zou zijn, dan zou Mark ander gedrag vertonen: gedrag dat hem dan ook weer iets positiefs zou opleveren. Het duurde even voor Mark hier antwoord op kon geven. Uiteindelijk zei hij: ‘Ik zeg en doe niets omdat ik het niet nog erger wil maken. Door niets te zeggen en te doen hoop ik dat het over gaat.’
Inzicht, mildheid en vervolgstappen
Mark probeert de harmonie te bewaren, een belangrijke waarde voor hem. Dit inzicht, gevolgd door een diepe zucht, gaf hem de ruimte om minder veroordelend naar zichzelf te kijken. Door de opluchting van, mijn gedrag heeft voor mij een goede reden, ontstond er ruimte om na te denken wat hij dan wel zou willen doen of zeggen. Met het vinden van de positieve intentie, is de situatie van Mark met zijn leidinggevende niet gelijk opgelost. Het inzicht helpt wel om, naast het creëren van mildheid, ander (alternatief) gedrag te vinden waarmee de positieve intentie geen geweld wordt aangedaan.
Het vinden van de positieve intentie heeft een helend effect op de melder. Probeer als vertrouwenspersoon samen met je melder de positieve intentie van iemands gedrag te vinden. Hoe fijn is het als de melder de deur uitgaat met het gevoel dat zijn of haar gedrag iets positiefs oplevert? Het lost het probleem zeker niet op, maar is wel vaak de eerste stap op weg naar een oplossing.
Oh en Mark? Die heeft in een vervolgafspraak aangegeven dat hij, als hij zich weer geïntimideerd voelt door zijn leidinggevende, zijn grens gaat aangeven. Hoe spannend hij dat ook vindt…
Kyra Hoogeveen is trainer bij het Landelijk Instituut Vertrouwenspersonen